Mostki termiczne – skąd się biorą, gdzie występują i jak im zapobiegać?

Budując własny dom, zależy nam na tym, by jego ogrzewanie w przyszłości było możliwie tanie. Aby to osiągnąć, już na etapie wznoszenia ścian zewnętrznych, niezależnie od stosowanej technologii, musimy zadbać o to, aby nie powstały w budynku mostki termiczne lub inaczej mostki cieplne. Powstawanie mostków termicznych zwiększa utratę ciepła w budynku, a więc podnosi koszt utrzymania zimą odpowiedniej temperatury wewnątrz pomieszczeń. Mostki termiczne mogą odpowiadać również za pojawienia się w mieszkaniu zawilgoceń lub nawet pleśni.

Co to jest mostek termiczny? Mostki termiczne to miejsca w cieplnych przegrodach zewnętrznych, np. ścianach zewnętrznych, izolowanych termicznie połaciach dachowych, które wykazują wyższy współczynnik przenikania ciepła niż inne sąsiednie przegrody. Miejsca te charakteryzują się gorszymi parametrami termoizolacyjnymi niż pozostałe, sąsiednie obszary. W związku z tym w tych właśnie miejscach dochodzi do nadmiernego transportu ciepła, co skutkuje znacznymi stratami ciepła całego budynku i powoduje wzrost nakładów na ogrzewanie w celu utrzymania stabilnej, założonej temperatury wewnętrznej w budynku. Eksploatacja takiego domu staje się po prostu droższa.

Konsekwencja mostków termicznych to nie tylko straty ciepła. W takich miejscach wewnętrzna powierzchnia ściany w ogrzewanym pomieszczeniu jest zimniejsza niż pozostałe obszary, a to może prowadzić do osiągnięcia tzw. punktu rosy, czyli warunków fizycznych umożliwiających skraplanie się zawartej w pomieszczeniu pary wodnej, a w konsekwencji do zawilgocenia ścian i powstania zagrzybień. Takie konsekwencje mostków termicznych to nie tylko sprawy estetyki pomieszczeń, ale przede wszystkim negatywny wpływ pleśni na zdrowie mieszkańców domu. Pamiętać należy, że ryzyko powstania mostków termicznych maleje znacząco, gdy wykonawca robót budowlanych wykazuje się odpowiednią dokładnością i starannością oraz posiada odpowiednią wiedzę i doświadczenie m.in. w tym zakresie.

Zobacz najciekawsze projekty domów!

---

KOD: EXTRA250

KOD: EXTRA250

KOD: EXTRA250

---

Zobacz więcej projektów

W budynku mogą wystąpić zwykle dwa rodzaje mostków cieplnych: punktowe lub liniowe.

Mostki termiczne liniowe mogą powstać w miejscach połączenia różnych elementów konstrukcji budynku. Najczęściej występującym liniowym mostkiem termicznych jest linia przecięcia zewnętrznej izolacji termicznej przez płytę balkonu. Innym często występującym liniowym mostkiem termicznym jest połączenie górnej powierzchni ścian zewnętrznych z płaszczyzną połaci dachowych. Taki mostek można zaobserwować zimą, gdy wzdłuż styku tych ścian z dachem dochodzi do przyspieszonego topnienia śniegu.

Mostki punktowe mogą powstać w miejscach montażu elementów zewnętrznych takich jak np. daszki, elementy balustrad, mocowanie styropianu itp., gdy kotwy mocujące te elementy przecinają warstwę izolacji termicznej i kotwią się w części konstrukcyjnej ściany.

Mostki termiczne pojawiają się często w linii przecięcia przez płytę balkonową warstwy izolacji zewnętrznej ściany. Te mostki nie wymagają specjalnej lokalizacji, gdyż są czymś oczywistym. Elementy żelbetowe mają nieporównywalnie gorsze parametry termoizolacyjne w stosunku do warstwy izolacyjnej ściany (styropian, wełna mineralna). Oczywistym jest więc, że przerwanie izolacji na długości balkonu i grubości jego płyty powoduje straty ciepła poprzez jego transport przez część konstrukcyjną ściany (np. murowaną z bloczków lub pustaków ceramicznych), a następnie przez wieniec i płytę balkonu (obydwa elementy z żelbetu). Istnieją sposoby ograniczenia strat ciepła przez balkonowy mostek termiczny.

Pierwszy (mniej skuteczny) to pełne zaizolowanie żelbetowej płyty balkonu z góry i dołu materiałem tej samej izolacji termicznej, co izolacja pionowa ścian, np. z płyt styropianowych. Ograniczy to straty ciepła, lecz spowoduje znaczne wizualne pogrubienie płyty balkonu nawet do ponad 40 cm.

Drugi sposób (bardziej skuteczny) to zastosowanie w momencie wykonywania płyty stropowej, wieńców i płyty balkonu, balkonowych łączników termoizolacyjnych. Są to elementy pozwalające na uzyskanie ciągłości izolacji termicznej ściany niemal w pełni. W takim przypadku płyta balkonu oddzielona jest od wewnętrznych elementów żelbetowych łącznikiem z twardego styropianu z elementami przenoszącymi naprężenia rozciągające (górą płyty) poprzez pręty ze stali nierdzewnej i ściskające (dołem płyty) przez elementy stalowe lub z bardzo wysokiej klasy betonu w zależności od rozwiązania technicznego i konkretnego producenta. Udział elementów przenoszących naprężenia w przekroju łącznika jest na tyle mały, że ich wpływ na parametry termoizolacyjne całego łącznika jest relatywnie niewielki. Dzięki zastosowaniu łączników balkonowych uzyskujemy niemalże pełną ciągłość izolacji termicznej ściany, a płyta balkonu nie wymaga żadnych dodatkowych zabiegów termoizolacyjnych i nie zostaje pogrubiona z tego powodu.

Kolejnym, niestety często występującym mostkiem cieplnym, jest brak izolacji pomiędzy górną powierzchnią ścian zewnętrznych (przekrojem ściany) a połacią dachu. Powoduje to przenikania ciepła konstrukcyjną częścią ściany w górę aż do dachu, a następnie na zewnątrz budynku. Ściana zewnętrzna powinna być „odcięta” izolacją termiczną od dachu. Dotyczy to często ścian szczytowych. Objawem takiego błędu wykonawczego jest przyspieszone topnienie śniegu na dachu w liniach styku ścian zewnętrznych z dachem.

Mostki termiczne występują również wokół osadzonych w murze okien i innych elementów stolarki zewnętrznej, przy nadprożach i wieńcach i wszędzie tam, gdzie nie zachowano pełnej i ciągłej izolacji termicznej również poniżej poziomu terenu.

Aby zlokalizować nieoczywiste mostki cieplne, używa się kamer termowizyjnych, które to analizują promieniowanie podczerwone i wskazują miejsca oraz obszary pozwalające „wydostać się” z budynku większej ilości ciepła. Mając taką wiedzę i znając obszar mostków cieplnych, można dokonać prac, pozwalających na ich wyeliminowanie, a przynajmniej zmniejszenia negatywnych skutków istnienia mostków termicznych.

Przeciwdziałanie powstawaniu mostków termicznych zacząć należy już na etapie projektowania domu. Doświadczony projektant zna newralgiczne miejsca i punkty przegród cieplnych budynku i jest w stanie zaprojektować odpowiednie rozwiązania, aby te negatywne zjawiska wyeliminować lub przynajmniej możliwie zminimalizować.

Wyeliminowanie mostków cieplnych przy więźbie dachowej możliwe jest niezależnie od projektu architektoniczno – budowlanego. Doświadczony kierownik robót powinien wiedzieć, że najważniejsza jest ciągłość izolacji termicznej i łączenie się różnych jej elementów, takich jak pionowa izolacja termiczna ścian zewnętrznych i izolacja połaci dachowych. Przerwanie izolacji termicznej zawsze będzie skutkować utratą ciepła. Należy też zwrócić uwagę, że drewno jest gorszym izolatorem niż np. wełna mineralna lub styropian, które dużo słabiej przewodzą ciepło. Umieszczenie więc całej izolacji termicznej połaci dachowych na poddaszu pomiędzy krokwiami spowoduje powstanie mostków termicznych wzdłuż krokwi. Konieczne jest, aby część izolacji termicznej obejmowała również krokwie. Ważne też jest, aby zamknąć zakończenie ścian zewnętrznych warstwą izolacji, o czym była mowa powyżej.

Stopy żelbetowe na ścianach zewnętrznych przechodzą w wieńce żelbetowe. Żelbet w porównaniu ze zwykle stosowanymi materiałami ściennymi (ścian zewnętrznych) takimi jak ceramika lub bloczki z betonu komórkowego, ma znacząco gorsze parametry termoizolacyjne. W związku z tym po wykonaniu zewnętrznej izolacji termicznej ścian parametry termiczne pasów wzdłuż wieńców będą gorsze od pozostałych obszarów ściany. Wyeliminować tę wadę można poprzez cofnięcie zewnętrznej powierzchni wieńców zewnętrznych o np. 5 cm w głąb budynku i wykonanie dodatkowego ich ocieplenia jeszcze przed montażem głównej zewnętrznej izolacji termicznej (ocieplenia domu). Taki zabieg da gwarancje, że wzdłuż wieńców nie pojawią się mostki termiczne. Jeżeli nie ocieplono elementów żelbetowych dodatkowo, ryzyko powstania mostków cieplnych znacząco wzrasta.

Prawidłowy montaż stolarki zewnętrznej powinie obejmować staranne uszczelnienie pomiędzy ramą okna lub ościeżnicy drzwi a murem ściany. Zwykle dokonuje się tego za pomocą pianki poliuretanowej. Należy zwrócić uwagę, że często montażyści stolarki ustawiają montowane elementy na klinach w celu ustabilizowania przed ostatecznym montażem. Jeżeli uszczelnienie zostało wykonane przed wyjęciem klinów, należy w tych miejscach uzupełnić uszczelnienie. Aby nie powstał mostek cieplny przy elementach stolarki zewnętrznej, należy podczas wykonywania głównej, zewnętrznej izolacji termicznej zadbać o to, aby materiał izolacyjny „nachodził” na ramy okien lub drzwi i ściśle do niego przylegał.

Najlepszym zabezpieczeniem budynku przed powstaniem mostków termicznych przy balkonach jest zastosowanie termoizolacyjnych łączników balkonowych. Jest to rozwiązanie dość kosztowne, ale najlepsze z dostępnych. Planując zastosowanie łączników balkonowych, należy zwrócić uwagę, że dostępne na rynku łączniki mogą określać minimalną grubość płyty żelbetowej. To należy uwzględnić z odpowiednim wyprzedzeniem. Alternatywą zastosowania łączników balkonowych jest zaizolowanie całej płyty balkonowej z góry i z dołu. Jest to rozwiązanie mniej skuteczne i powoduje znaczne pogrubienie pod względem wizualnym płyty balkonu.

Można też uniknąć pojawienia się mostka termicznego wzdłuż płyty balkonu, jeżeli balkon nie będzie elementem konstrukcji budynku, a zostanie zaprojektowany i wykonany nie jako tradycyjny wspornikowy, ale jako np. samonośna konstrukcja na słupkach.

Zabezpieczenie, czyli izolacja fundamentów, ścian fundamentowych i ścian piwnic przed pojawieniem się mostków termicznych wymaga wykonania odpowiedniej izolacji termicznej z należytą starannością i dokładnością. Po obsypaniu budynku tracimy z oczu te elementy budynku. Aby więc usunąć mostki termiczne powstałe ewentualnie w podziemnych elementach budynku przy pracach naprawczych dostęp będzie utrudniony z oczywistych względów. Nie może dać się zwieźć przekonaniu, że jeżeli te elementy domu są pod ziemią, to nie trzeba ich izolować pod względem termicznym. Wręcz przeciwnie. Transport ciepła od pomieszczeń ciepłych poprzez np. ściany fundamentowe bez izolacji termicznej skutecznie narazi budynek na znaczące utraty ciepła, a co za tym idzie na wzrost kosztów eksploatacji domu. W przypadku piwnic mogą się pojawić (analogicznie, jak w pomieszczeniach nadziemnych) zawilgocenia, co w dłuższym okresie prowadzić może do pojawienia się pleśni i grzybów. Pamiętać należy, aby w elementach podziemnych stosować materiały do tego przeznaczone jak np. polistyren ekstrudowany lub styropian fundamentowy o obniżonej nasiąkliwości.

Głównymi obszarami strat ciepła z budynku są ściany zewnętrzne, połacie dachowe i stolarka zewnętrzna. Stolarka okienna i drzwiowa musi spełniać określone w normach parametry termiczne i „leży” to po stronie dostawcy tych elementów. Należy wyegzekwować prawidłowy, staranny i ciepły montaż, co pozwoli uniknąć pojawienia się w tych elementach niekorzystnych zjawisk nadmiernej utraty ciepła.

Jeżeli chodzi o ściany zewnętrzne to tutaj wybór materiałów i technologii jest bardzo duży. Można wznieść ściany zewnętrzne jednowarstwowe z bloczków samodzielnie spełniających normy termiczne lub dwuwarstwowe składające się z wewnętrznej części konstrukcyjnej (bloczki, pustaki z betonu komórkowego lub ceramiki) oraz warstwy zewnętrznej izolacji termicznej (najczęściej styropian lub wełna mineralna) wraz z wyprawą elewacyjną. Każdy budynek powinien być zaprojektowany tak, by spełniał aktualne wymogi i normy termiczne. Jeżeli wykonany będzie zgodnie z projektem, z pewnością spełni wysokie obecnie rygory termoizolacyjne. W przypadku planowanej zmiany rozwiązań technologicznych, względem przewidzianych w projekcie np. zmiana materiałów ściennych lub izolacyjnych, należy koniecznie dokonać konsultacji z projektantem, który oceni czy ewentualna zmiana poprawi, czy też obniży łączne parametry termiczne przegrody.

Przy izolacji połaci dachowych poddaszy użytkowych są do wyboru różne technologie, takie jak najbardziej rozpowszechniona izolacja wełną mineralną lub/i płytami styropianowymi, ale też metodami natryskowymi, które pozwalają na skuteczniejsze wypełnienie wszystkich przestrzeni przewidzianych do izolacji. W tym przypadku również przed podjęciem decyzji o ewentualne zmianie materiału izolacyjnego lub technologii wykonania należy skonsultować te zmiany z projektantem.

Aby rozstrzygnąć ten problem, należy najpierw zdecydować czy ściana zewnętrzna, którą chcemy wymurować, ma być jednowarstwowa, czy też dwu lub trójwarstwowa. Tradycyjna zaprawa murarska używana do murowania ścian z bloczków lub pustaków ma znacznie gorsze parametry termiczne niż same bloczki, czy tradycyjne pustaki ceramiczne. Spoiny pomiędzy elementami muru o grubości około 10 mm mają dość duże, negatywne znaczenie dla ostatecznych walorów termicznych całej ściany. Dlatego takiej zaprawy używa się jedynie przy ścianach dwu lub trójwarstwowych, posiadających zewnętrzną warstwę izolacji termicznej. Do budowy ścian warstwowych używa się bloczków lub pustaków, które samodzielnie (bez dodatkowej warstwy izolacji termicznej z zewnętrznej strony ściany) nie gwarantują uzyskania przez ścianę zewnętrzną wymaganej wartości współczynnika przenikania ciepła. Warstwa zewnętrznej izolacji termicznej pozwala skutecznie ujednolicić cechy termiczne całej ściany, niwelując znacząco negatywne oddziaływanie grubej spoiny z zaprawy tradycyjnej. W handlu dostępne są też zaprawy murarskie ciepłochronne o podwyższonych parametrach izolacyjności. Jest to z pewnością lepsze rozwiązanie od zaprawy tradycyjnej przygotowywanej na budowie, ale mimo to zaleca się jej stosowanie do ścian posiadających warstwę izolacji zewnętrznej.

Inaczej wygląda murowanie ścian jednowarstwowych. Do budowy ścian jednowarstwowych używa się bloczków lub pustaków, które samodzielnie (bez dodatkowej warstwy izolacji termicznej) gwarantują uzyskanie przez ścianę zewnętrzną wymaganej wartości współczynnika przenikania ciepła. W takim przypadku nie należy stosować zapraw murarskich (nawet ciepłochronnych), a jedynie zaprawy klejowe o grubości od 1 do max. 3 mm. Zaprawą klejową pokrywa się jedynie poziome powierzchnie używanych bloczków lub pustaków. Brak spoin pionowych z zaprawy klejowej jest możliwy dzięki odpowiednio ukształtowanym powierzchniom szczytowym bloczków lub pustaków.

Jednym z najbardziej narażonych miejsc na nadmierną utratę ciepła są zewnętrzne nadproża otworów okiennych i drzwiowych. Stosowane powszechnie w budownictwie żelbetowe nadproża deskowane, zbrojone i wylewane na budowie charakteryzują się gorszymi parametrami termoizolacyjnymi w porównaniu z sąsiednimi obszarami z materiałów ściennych. Nawet po wykonaniu zewnętrznej izolacji termicznej ścian pasy nadproży wykażą się gorszymi parametrami izolacji termicznej niż pozostałe powierzchnie ścian, czyli staną się mostkami termicznymi. Dlatego też, decydując się na takie rozwiązanie, warto zawęzić nadproże o około 5 cm (od strony zewnętrznej), co pozwoli docieplić je dodatkowo wkładką np. styropianową. Takie rozwiązanie pozwoli na uzyskanie jednorodnych parametrów termicznych całej ściany i na uniknięcie mostków termicznych w obszarze nadproży.

Innym rozwiązaniem są dostępne w handlu nadproża ceramiczne. Są to elementy o różnych długościach i przekrojach w postaci ceramicznych korytek wypełnionych żelbetem. Podobnym alternatywnym rozwiązaniem są gotowe nadproża z betonu komórkowego. Oczywiście w przypadku planowanej zmiany rozwiązania technologicznego przewidzianego w projekcie, należy bezwzględnie uzyskać akceptację projektanta.