Domy z bali - czy to nadal modne? Wady i zalety domów z bali

W polskim pejzażu drewniany dom z bali przez setki lat kojarzył się jednoznacznie z wiejską zabudową i był dla niej typowym rozwiązaniem, zwłaszcza w rejonach górskich, choć także na Podkarpaciu czy Podlasiu. Przykłady urzekających harmonijną kompozycją drewnianych chałup z bali znamy doskonale z Podhala, a tamtejszy styl bywa kopiowany w różnych zakątkach kraju. Niemniej zachwycają tradycyjne dworki drewniane, w których często prowadzone są restauracje i pensjonaty w miejscowościach wypoczynkowych. Czy i na ile architektura ta sprawdza się w budownictwie jednorodzinnym? Czy jest ekonomiczna? Pamiętajmy, że współcześnie architektura drewniana nabrała zupełnie nowych konotacji - chętnie utożsamiamy ją z ekologią i budownictwem przyjaznym dla środowiska naturalnego. O tym, co warto dziś wiedzieć na temat budownictwa drewnianego, piszemy w poniższym tekście.

Jak jest skonstruowany dom z bali drewnianych?

Jeżeli chcemy wybudować dom z bali, który zaspokoi w pełni oczekiwania współczesnych użytkowników, musimy liczyć się z tym, że realizacja w technologii drewnianej może okazać się wymagającą i dosyć kosztowną. Kluczowy będzie dla nas wybór odpowiedniego drewna, a ponieważ jest to naturalny surowiec, ważne jest także jego właściwe zabezpieczenie i przechowanie. Budynek może być wykonany z bali okrągłych z litego drewna, czyli bali litych lub bali klejonych. W samym zaś procesie montażu domu decydujące będzie uszczelnienie powierzchni między balami oraz ich złączenie. Przygotowane pod budowę domu poszczególne bale drewniane mają wycięte wpusty i wypusty lub zamki, które służą do ich połączenia.

Ważnym czynnikiem konstrukcyjnym jest także grubość bali oraz ich przekrój - prostokątny lub okrągły. Wykonanie samego montażu domu z drewnianych bali w praktyce polega na dostarczeniu na teren budowy ponumerowanych odpowiednio bali, które wcześniej są wstępnie obrobione i docięte na wymiar. Numeracja pozwala wykonawcom na ułożenie wszystkich elementów i konstrukcję ścian zgodnie z wytycznymi projektu.

W kwestii konstrukcji domu z bali istnieje pewna dowolność. Możemy zastosować rozwiązania konstrukcyjne znane od setek lat, ale możemy też zdecydować się na wariant, za sprawą którego tylko powłoka domu będzie miała tradycyjny wygląd, kryjąc pod sobą najnowocześniejsze udogodnienia. Obecnie stosuje się kilka rodzajów konstrukcji domów z bali drewnianych, które różnią się między sobą głownie grubością użytych bali, sposobem ich układania, łączenia oraz izolowania.

Klasyczną i trwale zakorzenioną w tradycyjnej architekturze drewnianej konstrukcją jest tak zwana wieńcówka, czyli układanie sporych rozmiarów bali jeden na drugim. Wymaga ona izolacji zewnętrznej lub wewnętrznej. Inną odmianą tej konstrukcji jest montaż ścian z cieńszych podwójnych bali - wówczas izolację kładzie się pomiędzy nimi. Z jeszcze cieńszych bali uzyskamy konstrukcję zwaną sumikowo-łątkową. Można wreszcie wznieść dom z bali wykonując najpierw szkielet, czyli ramę, które po ociepleniu obkłada się balami od strony zewnętrznej. Jest to mniej wymagające rozwiązanie niż montaż całości domu z drewna, bo bale pełnią wówczas jedynie funkcję wykończeniową i dekoracyjną. Można wzmocnić efekt estetyczny poprzez zastosowanie na narożnikach domu tak zwanych fałszywych węgłów, stylizowanych na oryginalną wieńcówkę.

Aby całoroczny dom z bali był dostosowany do obecnych wymagań technicznych, powinien być koniecznie odpowiednio zaizolowany. Stosuje się najczęściej w tym celu piętnastocentymetrową wełnę mineralną, układaną w dwóch warstwach. Innym wariantem jest wykorzystanie do izolowania domu z bali wełny drzewnej lub celulozy, nie stosuje się jednak w tym przypadku styropianu. Izolacja zapobiega przewiewom pomiędzy balami, które zostają uszczelnione. Choć tradycyjnie domów budowanych z najgrubszych bali nie izolowano, to jednak obowiązujące dziś przepisy wymagają, by współczynnik przenikania ciepła (symbol U) miał wartość, która w praktyce jest osiągalna dopiero przez lite drewno o grubości 60 cm. Pozyskanie tak grubych bali jest niewykonalne, bo bale konstrukcyjne są znaczne cieńsze i mają około 20-30 cm. Izolowania domów bali raczej więc nie unikniemy, bo nawet jeśli tradycyjnie obywały się bez izolacji, to współczesne przepisy wymuszają jej wykonanie.

Projekty domów ARCHON+ projektowane są jako domy murowane i mogą zostać na etapie adaptacji dostosowane do realizacji w innych technologiach, w tym także do technologii szkieletu drewnianego.

Zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą

Domy z bali - jakie drewno do budowy domu z bali?

O solidności konstrukcji domu z bali w dużej mierze decyduje jakość użytych materiałów, a więc w tym wypadku elementów drewnianych. Im wyższa jakość drewna, tym lepiej, a to wiąże się z kosztami, bo cena dobrego drewna nie jest w Polsce bynajmniej niska. Coraz częściej wykorzystuje się w konstrukcji domu z bali drewno sosnowe, które ma przystępną cenę i jest szeroko dostępne. Tymczasem sosna wcale nie jest najlepszym wyborem dla budowy domu drewnianego, bo łatwo nasiąka wodą, stąd jej impregnacja powinna być wyjątkowo staranna. Ponadto bale sosnowe nie mają wystarczającej twardości - zdecydowaną przewagę mają nad nimi pod tym względem bale świerkowe czy jodłowe, a także modrzewiowe. Cena tego rodzaju drewna jest już jednak odpowiednio wyższa, a jego dostępność ograniczona. Tak rzecz się ma z modrzewiem, uznawanym przez specjalistów za najlepsze drewno konstrukcyjne z uwagi na jego znakomitą odporność na wilgoć.

Warto także wiedzieć, że drewno konstrukcyjne wymaga odpowiedniej selekcji. I tak na przykład dopiero stuletni świerk będzie zdatny do celów budowlanych, bo wówczas dopiero osiągnie odpowiednią gęstość usłojenia. Dla pozyskania dobrego drewna czas jest więc nieubłagany. Nierzadko takie dojrzałe drewno sprowadzane jest z Syberii lub ze Skandynawii, co nie jest tanim przedsięwzięciem. Atutem tamtejszego drewna jest powolny wzrost drzew w surowym klimacie Północy, co przekłada się na twardość i mniejszą skłonność do pękania powstałego z nich surowca. Ścinane zimą drewno ma też mniej soków z uwagi na fakt, że mróz zatrzymuje sezon wegetacyjny. Nowoczesne technologie pozwalają obecnie suszyć wstępnie obrobione po ścięciu drewno komorowo lub próżniowo, co znacznie przyspiesza ten proces, bo trwa on około miesiąca, podczas gdy największe gabarytowo płyty i drewniane bale suszy się na wolnym powietrzu (czyli sezonuje), co trwa nawet kilka lat. Odpowiednio wysuszone drewno ma wilgotność nie przekraczającą 19%.

Choć może to być zaskoczeniem, najlepszym materiałem dla domu z drewna nie są bale lite, lecz bale klejone, które są jednocześnie nawet kilka razy droższe. Warto w nie jednak zainwestować, bo drewno obrabiane maszynowo nie jest podatne na odkształcenia, pozwala na bardzo dokładne łączenie poszczególnych elementów i pomaga uszczelnić budynek. Z drugiej strony wygląd bali klejonych nie jest tak efektowny, jak naturalnych bali okrągłych, bo mają płaski kształt, podczas gdy bale lite mogą być okrągłe (ciosane lub toczone), albo mieć kształt półbala lub właśnie płaskiego płazu.

Co charakteryzuje domy drewniane z bali?

Domy drewniane wykonane z bali mają niepowtarzalną stylistykę, widoczną już na pierwszy rzut oka. Są oryginalne i harmonizują doskonale z naturalnym krajobrazem. Ponieważ najodpowiedniejszą dla nich scenerią jest wiejskie, leśne lub podmiejskie otoczenie, drewniane domy z bali często mają charakter rekreacyjny i wykorzystuje się je w sezonie letnim. Jeżeli jednak budowane z bali domy mają być całoroczne, sprawa nieco się komplikuje z uwagi na surowe wymogi odnośnie izolacyjności cieplnej domów mieszkalnych, o czym była wcześniej mowa.

Do przeszłości należą już czasy, gdy drewno było tanim i łatwo dostępnym surowcem budowlanym, a zawód cieśli jednym z najpopularniejszych w niektórych regionach kraju. Dziś coraz trudniej o jedno i drugie. Dużo łatwiej znajdziemy firmę budowlaną specjalizującą się w budowie domów murowanych niż fachową ekipę, doświadczoną w montażu domu z bali. Im wyższe kwalifikacje wykonawców, tym wyższe też ceny ich usług, a zatem koszty budowy domu z bali rosną.

Szukając projektu domu z bali mamy do dyspozycji różnorodne rozwiązania, począwszy od projektów gotowych poprzez mniej standardowe, realizowane na zamówienie według naszej oryginalnej koncepcji. Wielu architektów specjalizuje się tylko w projektowaniu domów z drewna. Pamiętajmy, że technologia konstrukcyjna domów z bali wiąże się z pewnymi ograniczeniami w rozplanowaniu ich przestrzeni. Jeżeli zdecydujemy się na dom, którego ściany zewnętrzne i wewnętrzne, a także stropy i dach będą wykonane z drewna, wówczas musimy liczyć się z koniecznością obecności słupów podporowych wnętrza co 4 lub 4,5 m. Specyfika surowca narzuca więc określone rozwiązania, które nie będą konieczne w przypadku domów murowanych i ze stropami betonowymi, gdzie rozpiętość podpór może być znacznie większa.

Analizując proces budowy domu z bali, to mamy tu do czynienia z dwoma etapami - najpierw budowa osiąga stan surowy otwarty, a następnie zamknięty. Na pierwszym etapie wylewamy fundamenty i wznosimy ściany konstrukcyjne, a także prowadzimy prace prowadzące do wykonania stropu i dachu.

Szeroko na temat SSO i SSZ piszemy w artykule "Stan surowy otwarty (SSO), a stan surowy zamknięty (SSZ)"

O stanie surowym zamkniętym domu z bali mówimy wtedy, gdy gotowa jest zewnętrzna stolarka okienna i drzwiowa, stoją ściany działowe, kominy, a dach jest pokryty wybranym materiałem, na przykład dachówką lub blachą. Po osiągnięciu stanu surowego zamkniętego dom powinien zostać jak najszybciej zaimpregnowany. Pozwoli to na zabezpieczenie go przed wilgocią i niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi. W stanie surowym zamkniętym dom z bali drewnianych może długo czekać na wykończenie. Każdy, kto planuje kupić dom z bali pod klucz, powinien sprawdzić, czy posiada on wszystkie niezbędne udogodnienia i czy wszystkie elementy zostały odpowiednio wykończone. Należy zawsze dokładnie sprawdzić takie elementy instalacje, ogrzewanie, okablowanie energii elektrycznej, wykonanie tynków, okładzin i podłóg, sposób osadzenia drzwi, konstrukcję schodów czy oświetlenie wewnątrz domu. Choć właściwe przygotowanie domu z bali pod klucz oznacza, że można w nim zamieszkać niemal od zaraz, to jednak nie ma jednoznacznych norm określających, co konkretnie powinno zostać wykonane i należy to wcześniej precyzyjnie omówić z deweloperem.

Budowa domu z bali a rodzaje dachów

Chociaż na rynku budowlanym znajdziemy ogromną różnorodność pokryć dachowych, to jednak styl domu z bali zobowiązuje. Ważne, by wybrać odpowiednie materiały, kolorystykę, rodzaj i kształt dachu. W pierwszej kolejności warto zapoznać się z tradycyjnymi wzorcami przed podjęciem ostatecznej decyzji, bo są to sprawdzone rozwiązania, które korespondują z drewnianą elewacją.

Aby więc dach domu z bali drewnianych wieńczył harmonijnie całość budynku, warto rozważyć pokrycie domu materiałem naturalnym. Najbardziej radykalnym, ale też stylowym i kosztownym rozwiązaniem, jest strzecha. Zapewnia ona niepowtarzalny efekt wizualny i stanowi sama w sobie izolację zatrzymując ciepło zimą i chroniąc przed upałem w lecie. Prawidłowo położona i konserwowana strzecha jest bardzo szczelna i wytrzyma w dobrym stanie nawet osiemdziesiąt lat. Nie jest to jednak obecnie często stosowany materiał, bo po pierwsze trzcina, z której układa się strzechy ma wysoką cenę, a po drugie coraz trudniej o fachowców specjalizujących się w tej nieco archaicznej technologii.

Innym wariantem tradycyjnego pokrycia domu z bali, który nie będzie raził stylistycznie, jest gont lub wiór. Dach z gontów to zachwycająca precyzją konstrukcja ułożona z niewielkich deseczek, najlepiej modrzewiowych lub jodłowych. Nieco innym odpowiednikiem gontu są wióry, czyli także deseczki, strugane na długość około 30-40 centymetrów z drewna osikowego, sosnowego lub świerkowego. Zarówno strzecha, jak i gont czy wióry to pokrycie wymagające szczególnie starannej impregnacji przeciwogniowej, którą należy powtarzać co kilka lat. Jeżeli zaś chodzi o kształt dachu współgrający z tego rodzaju pokryciem, to najlepszy będzie również wybór zgodny z lokalną tradycją. Zatem jeśli strzecha, to najlepiej dach dwuspadowy, kojarzący się z prostotą architektury o chłopskim rodowodzie. Jeżeli zaś gont, to dom w stylu dworkowym, najlepiej modrzewiowy i wówczas czterospadowy kształt dachu.

Przechodząc do nowoczesnych opcji w zakresie doboru dachu do domu z bali, trzeba od razu zaznaczyć, że są one znacznie bardziej ekonomiczne i neutralne stylistycznie. Inwestorzy, którzy chcą wybudować z bali dom drewniany nowoczesny, mają więc spory wybór, ale też nie powinni zapominać o kluczowych zasadach dotyczących doboru dachu do każdego rodzaju budynku. Podstawowa reguła jest jednakowa dla domów drewnianych i murowanych - im prostsza bryła, tym szybsze i prostsze wykonanie dachu oraz niższa cena prac. Prostota zaś współgra doskonale z architekturą drewnianą. Dlatego Inwestorzy decydujący się na mniej skomplikowane rodzaje dachu są na ogół usatysfakcjonowani - dach dwuspadowy sprawdza się znakomicie jako zwieńczenie drewnianego domu. Można go ozdobić przyczółkami lub lukarnami, które pięknie nawiążą do tradycji. Droższy i bardziej skomplikowany w wykonaniu jest dach czterospadowy, ale i ten rodzaj konstrukcji będzie odpowiedni. Dosyć nietypowe jest natomiast przekrycie domu z bali drewnianych dachem płaskim, co oczywiście jest możliwe, ale może dawać pewien dysonans stylistyczny. Pamiętajmy także, że dach płaski ma bardzo niewielki kąt nachylenia, stąd też łatwiej zalega na nim śnieg, a to raczej wada z punktu widzenia inwestorów planujących budowę domu w rejonach górskich.

Co do nowoczesnych rozwiązań w zakresie pokrycia dachu jest ich bardzo wiele, począwszy od dachówki ceramicznej i tańszej cementowej, poprzez blachodachówkę aż po najpopularniejsze poszycia metalowe, które określa się też mianem ocynkowanych lub ze stali. Podobnie jak dachówki, są one dostępne w bardzo szerokiej gamie kolorów, ale warto w wyborze kierować się klasycznym gustem. Z drewnianymi balami najlepiej harmonizuje kolorystyka dachu w odcieniach szarości, która jest też wizytówką nowoczesnej architektury. Im bardziej stonowane kolory pokryć dachowych, tym mocniej wyeksponowane jest naturalne piękno drewna. O ile atutem blachy jest przystępna cena, to jej minusem jest podatność na nagrzewanie się, które bywa dotkliwe, jeśli mamy zamiar wybudować dom z poddaszem użytkowym. Chcąc uniknąć tej niedogodności i równocześnie pozostać przy bardziej ekonomicznych materiałach, warto rozważyć zastosowanie blachodachówki z posypką, która stanowi tańszy zamiennik tradycyjnego gontu. Ma większą wytrzymałość niż blacha i estetycznie daje rustykalny efekt. Podobnie rzecz się ma w przypadku gontu asfaltowego (inaczej bitumicznego), prostego w montażu, bo mającego postać papy imitującej gont tradycyjny, którą przylepia się do dachu pokrytego uprzednio wodoodpornymi płytami.

Domy z bali - jakie są ich wady i zalety?

Całoroczne domy z bali drewnianych mają swoich zwolenników - intrygują pięknym wyglądem, wielu ceni ich rustykalny styl, przytulne wnętrze domu i naturalne pochodzenie surowca. Inwestorzy pragnący wznieść stabilną konstrukcję domu z masywnych elementów drewnianych wskazują właśnie na trwałość tego rodzaju materiału jako jedną z głównych zalet. Niewątpliwym plusem jest tu także tempo budowy domu z bali, bo proces jego powstawania nie wymaga przerw technologicznych związanych z prowadzeniem prac mokrych. Gdy montaż domu z bali, który trwa zwykle od czterech do ośmiu tygodni, jest ukończony, można bardzo szybko rozpocząć budowlane roboty wykończeniowe, które nie są w tym przypadku skomplikowane, bo składa się na nie tylko kilka etapów - ocieplenie, wykonanie suchej zabudowy, pomalowanie lub nawet samo polakierowanie ścian. Prostota wykończenia jest właśnie tym, co urzeka wielu klientów. Co więcej, dom z bali z powodzeniem można też budować w sezonie zimowym. Z drugiej jednak strony coraz trudniej o doświadczonych fachowców - sztuka ciesielska zanika i nie jest jak dawniej przekazywana z pokolenia na pokolenie, o czym decyduje odpływ ludności z Podlasia, Podkarpacia czy Podhala, gdzie tradycyjnie zawód cieśli był najbardziej popularny. Dziś młodzi wolą wybierać inne profesje. Sytuacji nie ratują także do końca inne technologie montażu domów drewnianych jak domy szkieletowe, które dotarły do nas z Kanady i USA, gdyż są dosyć trudne w montażu i wymagają doświadczenia. Stąd wcale nie jest łatwo zaimplementować te rozwiązania do Polski i zdarzają się w tym zakresie błędy i niedociągnięcia.

Dom z bali jest domem zdrowym, bo za sprawą użycia naturalnych materiałów w drewnianym domu panuje w nim przyjazny dla człowieka mikroklimat. Drewno, także poddane impregnacji, oddycha, a dom znakomicie kumuluje ciepło i reguluje poziom wilgoci. Wszystkie te zalety dają jednak o sobie znać tylko wówczas, gdy zarówno konstrukcja domu drewnianego, jak i wszystkie jego elementy zostały wykonane z wysokiej jakości drewna, a budynek został doskonale zaimpregnowany i zrealizowany zgodnie z tajnikami sztuki ciesielskiej. Wszelkie ewentualne niedociągnięcia i błędy odbiją się na użytkownikach drewno jest budulcem, który ma specyficzne właściwości, a mianowicie nieustannie pracuje, reagując na poziom wilgotności otoczenia. Zjawisko to nazywa się „osiadaniem” domu drewnianego, które fachowcy powinni umieć przewidzieć już na etapie projektu. Proces zmniejszania wysokości domu występuje ponieważ drewno zmienia swój wymiar, czyli osiada pod wpływem zmniejszania objętości drewna podczas jego naturalnego wysychania, a także zgniatania bali pod naciskiem wyższych partii domu. W przypadku domu z bali mokrych taki proces może trwać jeszcze przez kilka lat po wybudowaniu domu, przez co wszystkie pionowe elementy jego konstrukcji (słupy, okna, drzwi) powinny być zaprojektowane z odpowiednim marginesem uwzględniającym ten proces. Niezbędne są odpowiednie „luzy” pomiędzy ścianami a stropem, które maskuje się za pomocą specjalnych listew.

Z osiadaniem domów drewnianych doskonale obznajomieni są fachowi projektanci i cieśle, którzy zjawisko to obserwują od lat w domach, w których się urodzili. Dlatego najlepszych wykonawców warto szukać w regionach, gdzie domy z bali buduje się tradycyjnie od setek lat. Kontakt i zaangażowanie do sprawdzonej ekipy, a wcześniej zakup dobrej jakości drewna i projektu wiąże się więc ze sporymi kosztami. Dom z bali zbudujemy więc szybko, ale będzie to przedsięwzięcie droższe niż budowa domu murowanego o tej samej powierzchni. Wszystko zgodnie z regułą, że naturalne rozwiązania, zgodne z duchem tradycji, są trwałe, ale też mają swoją cenę. Niewątpliwym sprzymierzeńcem Inwestora wznoszącego domy z bali będzie jego wiedza o tajnikach wybranej technologii budowlanej, elastyczny budżet i zdecydowany gust. Pamiętajmy także, że drewno jest wdzięcznym materiałem, który wynagradza zainwestowane środki i włożony weń trud - im lepiej dobrane i przygotowane, tym bardziej pięknieje i szlachetnieje wraz z upływem czasu.

Ile kosztuje dom z bali drewnianych?

Budując domek z bali cena przedsięwzięcia, jak w każdej budowie zależy do różnych czynników. Z pewnością pełny obraz wydatków najlepiej sprawdzić w kosztorysie budowlanym opracowanym dla konkretnego budynku. Natomiast starając się określić, co wpływa na koszt budowy domu z bali drewnianych, można przyjąć, że głównym czynnikiem definiującym ogólny poziom wydatków będą ceny materiałów budowlanych, w tym wypadku koszt zakupu drewna, który przekłada się także na walory jakościowe budynku. Ważną pozycją na liście wydatków są koszty robocizny z tytułu zatrudnienia ekipy, wyspecjalizowanej w budowie drewnianych domów z bali. Do tego należy doliczyć koszt zakupu działki, koszt projektu domu oraz niezbędnych do dopełnienia formalności, a także koszt poniesiony na przygotowanie fundamentów, których poprawność wykonania jest niezwykle istotna dla stabilności całej konstrukcji domu z bali. Dla wysokości kosztów budowy znaczenie ma również powierzchnia budynku oraz liczba kondygnacji.

Projekty domów ARCHON+

Kolekcja projektów domów ARCHON+ dedykowana jest do realizacji w technologii murowanej, jednak można je realizować także w innych technologiach. W tym celu wystarczy zamówić projekt domu i zlecić jego adaptację do nowej technologii. Warto skorzystać z biura projektowego firmy, która będzie finalnie realizować inwestycję, co zazwyczaj pozwala uniknąć dodatkowych opłat za dostosowanie dokumentacji.

Wybierz projekt i zbuduj swój wymarzony dom!

Czytaj także:

Dom bez pozwolenia na budowę. Sprawdź, kiedy mozna budować domy bez pozowlenia!

Budowa domu krok po kroku - z tymi poradami wszystko się uda!

Zobacz projekty domów ARCHON+