Adaptacja projektu do potrzeb osób z niepełnosprawnościami – co warto wiedzieć?

Budowa domu dostosowanego do potrzeb osób z niepełnosprawnościami wymaga szczególnego podejścia do projektu i aranżacji przestrzeni. Jej celem jest podniesienie komfortu i jakości życia mieszkańców, umożliwiając między innymi swobodne poruszanie. Kluczowe znaczenie ma zapewnienie swobodnego dostępu do wszystkich pomieszczeń, eliminacja barier architektonicznych oraz zastosowanie nowoczesnych rozwiązań, które ułatwiają codzienne funkcjonowanie.
Osoby poruszające się na wózku potrzebują m.in. drzwi o minimalnej szerokości 90 cm oraz odpowiedniej przestrzeni manewrowej, szczególnie w kuchni i łazience. Ważne jest również zaprojektowanie łazienki dostosowanej do potrzeb użytkowników oraz wykonanie podjazdów lub ramp z antypoślizgową powierzchnią. Równie istotne jest unikanie różnic poziomów i wysokich progów – a tam, gdzie są nieuniknione, stosowanie odpowiednich rozwiązań ułatwiających przejazd. Wszelkie zmiany techniczne muszą być zgodne z przepisami prawa budowlanego oraz standardami dostępności, które określają minimalne wymagania dla budynków przyjaznych osobom z niepełnosprawnościami.

Osoby poruszające się na wózku oraz inne osoby z niepełnosprawnościami potrzebują przestrzeni wolnej od przeszkód, umożliwiającej funkcjonowanie w sposób bezpieczny i komfortowy. Kluczowe znaczenie ma odpowiednie planowanie – szerokość przejść, przestrzeń manewrowa w każdym pomieszczeniu oraz rozmieszczenie mebli, które nie ogranicza swobody ruchu. Nie bez znaczenia jest także zasięg dłoni osoby niepełnosprawnej, który należy uwzględnić projektując przestrzeń oraz układając wszystkie przedmioty, do których musi mieć dostęp. Adaptacja powinna obejmować wszystkie pomieszczenia, aby osoby z niepełnosprawnościami mogły bez przeszkód swobodnie przemieszczać się po całym domu. Eliminacja barier i wprowadzenie udogodnień znacząco wpływają na bezpieczeństwo, samodzielność i komfort życia mieszkańców.

Zobacz najciekawsze projekty domów!

---

KOD: ONLINE250

KOD: ONLINE250

KOD: ONLINE250

---

Zobacz więcej projektów

Dom powinien gwarantować wygodę i bezpieczeństwo wszystkim mieszkańcom, w tym osobom poruszającym się na wózku. Odpowiednio zaprojektowane wnętrza – toaleta zgodna z normami, podłogi o antypoślizgowej powierzchni oraz odpowiednia przestrzeń manewrowa – pozwalają uniknąć zagrożeń i wspierają samodzielność. Kluczowy jest również dobór elementów wyposażenia domu – ich ergonomiczne rozmieszczenie oraz dostosowanie do potrzeb użytkowników wpływają na wygodę codziennego korzystania z przestrzeni. Takie rozwiązania nie tylko ułatwiają życie osobom z niepełnosprawnościami, ale również poprawiają funkcjonalność całego domu.

Adaptacja domu to nie tylko kwestie praktyczne, ale także formalne. W Polsce obowiązują przepisy prawa budowlanego dotyczące projektowania i użytkowania budynków dostępnych dla osób z ograniczeniami ruchowymi oraz innymi rodzajami niepełnosprawności. Określają one wymagania techniczne i standardy dostępności, które muszą być spełnione, aby budynek był bezpieczny i funkcjonalny. Istnieje również możliwość skorzystania z dofinansowania, np. w ramach programów PFRON (Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych), które wspierają likwidację barier architektonicznych. Dzięki nim Inwestorzy mogą zrealizować projekt spełniający zarówno wymogi prawne, jak i indywidualne oczekiwania, przy znacząco niższych kosztach własnych. Warto pamiętać o konieczności dopełnienia formalności związanych z uzyskaniem takiego wsparcia.

Przepisy precyzują konkretne wymiary i warunki, np.:
    • Pochylnie – zgodnie z § 71 Rozporządzenia, Pochylnie przeznaczone dla osób niepełnosprawnych powinny mieć szerokość płaszczyzny ruchu 1,2 m, krawężniki o wysokości co najmniej 0,07 m i obustronne poręcze, przy czym odstęp między nimi powinien mieścić się w granicach od 1 m do 1,1 m. Długość poziomej płaszczyzny ruchu na początku i na końcu pochylni powinna wynosić co najmniej 1,5 m. Powierzchnia spocznika przy pochylni dla osób niepełnosprawnych poruszających się na wózkach inwalidzkich powinna mieć wymiary co najmniej 1,5 x 1,5 m poza polem otwierania skrzydła drzwi wejściowych do budynku.
    • Korytarze i ciągi komunikacyjne – powinny umożliwiać swobodne manewrowanie wózkiem. Węższe korytarze (poniżej 150 cm) muszą mieć co 20 metrów przestrzeń manewrową o wymiarach 1,5 x 1,5 m.

Projekt domu powinien uwzględniać zasady uniwersalnego projektowania, które zakładają dopasowanie przestrzeni do indywidualnych potrzeb osób z niepełnosprawnościami już na etapie planowania. Kompleksowa adaptacja powinna obejmować wszystkie pomieszczenia, tak aby dom był w pełni funkcjonalny i wygodny w codziennym użytkowaniu. Warto również korzystać z nowoczesnych technologii, takich jak inteligentne systemy sterowania czy automatyczne oświetlenie. Inteligentny dom dodatkowo zwiększy komfort i samodzielność mieszkańców.

Podstawą dostępnego domu jest zapewnienie swobodnej komunikacji wewnątrz budynku. Drzwi powinny mieć szerokość minimum 90 cm, a korytarze umożliwiać bezproblemowe manewrowanie wózkiem. Należy eliminować bariery architektoniczne, w tym przede wszystkim wysokie progi. W budynkach wielokondygnacyjnych należy przewidzieć montaż windy lub podnośnika. 

Wejścia do budynku i drzwi wewnętrzne powinny być dostosowane do osób poruszających się na wózkach. Zaleca się szerokość co najmniej 90 cm dla drzwi wewnętrznych. Wygodę użytkowania zwiększają drzwi przesuwne lub uchwyty zamiast tradycyjnych klamek. Warto też pamiętać o odpowiednim rozmieszczeniu włączników światła i innych elementów sterujących – na odpowiedniej wysokości umożliwiającej korzystanie z pozycji siedzącej. 

Podłogi powinny być wykonane z materiałów antypoślizgowych, co zmniejsza ryzyko upadków i podnosi bezpieczeństwo. Szczególnie ważne jest to w łazience, kuchni, na schodach i tarasie. Dodatkowe uchwyty i poręcze, zamontowane w strategicznych miejscach (łazienka, sypialnia, przy wejściach), wspierają stabilność i zwiększają samodzielność użytkowników.

Wymagania dotyczące pomieszczeń sanitarnych są również ściśle określone w Rozporządzeniu. 

Paragraf 62 Rozporządzenia: Drzwi wejściowe do budynku i ogólnodostępnych pomieszczeń użytkowych oraz do mieszkań powinny mieć w świetle ościeżnicy co najmniej: szerokość 0,9 m i wysokość 2 m. W przypadku zastosowania drzwi zewnętrznych dwuskrzydłowych szerokość skrzydła głównego nie może być mniejsza niż 0,9 m. W wejściach do budynku i ogólnodostępnych pomieszczeń użytkowych mogą być zastosowane drzwi obrotowe lub wahadłowe, pod warunkiem usytuowania przy nich drzwi rozwieranych lub rozsuwanych, przystosowanych do ruchu osób niepełnosprawnych.  W drzwiach, wejściowych, oraz w drzwiach do mieszkań i pomieszczeń mieszkalnych w budynku zamieszkania zbiorowego wysokość progów nie może przekraczać 0,02 m.

Najlepszym rozwiązaniem jest dom parterowy, pozbawiony schodów i progów, które utrudniają poruszanie się. Minimalizacja różnic poziomów poprawia bezpieczeństwo i wygodę mieszkańców, co bezpośrednio przekłada się na wyższy komfort życia. Jeśli nie da się ich całkowicie wyeliminować, należy zastosować rampy o odpowiednim nachyleniu oraz z nawierzchnią antypoślizgową, wystarczająco szeroką, by umożliwić swobodny przejazd wózka.

Dodatkowe zapisy Prawa budowlanego (art. 29 ust. 2 pkt 16) stanowią, że budowa pochylni dla osób niepełnosprawnych nie wymaga pozwolenia na budowę ani nawet zgłoszenia, co znacznie ułatwia proces adaptacji już istniejących budynków.

W domu projektowanym z myślą o osobach z niepełnosprawnościami szczególnej uwagi wymagają strefy wejściowe, dzienna, sanitarna i nocna. Kluczowe znaczenie mają: szerokość drzwi (minimum 90 cm), odpowiednia przestrzeń manewrowa, eliminacja progów i różnic poziomów oraz zastosowanie podłóg o antypoślizgowej powierzchni. W łazience istotne jest właściwe rozmieszczenie urządzeń sanitarnych, które zapewni swobodę manewrowania i bezpieczeństwo użytkowania. Takie rozwiązania zwiększają komfort życia i ułatwiają codzienne funkcjonowanie wszystkim domownikom. 

Wejście do domu to pierwsza bariera, którą należy wyeliminować. Wiatrołap i hol powinny zapewniać wystarczającą przestrzeń do zawracania i mijania się, a drzwi mieć szerokość co najmniej 90 cm. Dobrą praktyką jest stosowanie uchwytów zamiast tradycyjnych klamek lub drzwi przesuwnych, które ułatwiają otwieranie. Należy unikać ustawiania mebli i wieszaków w przejściach, a wysokie progi zastępować listwami najazdowymi. Antypoślizgowe maty i płytki umożliwiają bezpieczne wejście osobom na wózku lub poruszającym się z kulami, a podjazd stanowi wygodne, bezprogowe połączenie z otoczeniem.

Zgodnie z § 16 Rozporządzenia, należy zapewnić co najmniej jedno utwardzone dojście do budynku o szerokości minimum 1,5 metra. Wejścia do budynków powinny być wolne od barier, a jeśli istnieją różnice poziomów, należy zastosować pochylnie, windy lub inne urządzenia podnośne. §  95.  [Wymogi przedpokoju]1.  Kształt i wymiary przedpokoju powinny umożliwiać przeniesienie chorego na noszach oraz wykonanie manewru wózkiem inwalidzkim w miejscach zmiany kierunku ruchu.2.  Korytarze stanowiące komunikację wewnętrzną w mieszkaniu powinny mieć szerokość w świetle co najmniej 1,2 m, z dopuszczeniem miejscowego zwężenia do 0,9 m na długości korytarza nie większej niż 1,5 m.
Partagraf 193 Kabina dźwigu osobowego dostępna dla osób niepełnosprawnych powinna mieć szerokość co najmniej 1,1 m i długość 1,4 m, poręcze na wysokości 0,9 m oraz tablicę przyzywową na wysokości od 0,8 m do 1,2 m w odległości nie mniejszej niż 0,5 m od naroża kabiny z dodatkowym oznakowaniem dla osób niewidomych i informacją głosową.

W strefie dziennej priorytetem jest czytelny układ komunikacyjny i szerokie przejścia, które pozwalają na płynne poruszanie się wózkiem. Meble należy ustawiać w taki sposób, aby nie blokowały przejścia i pozostawiały odpowiednią przestrzeń manewrową, np. przed sofą, stołem czy wyjściem na taras. W kuchni zamiast tradycyjnych szafek warto zastosować systemy wysuwane i szafki kuchenne cargo, które ułatwiają sięganie po przedmioty z pozycji siedzącej. Takie rozwiązania zwiększają bezpieczeństwo i wygodę użytkowania. 

Optymalnym rozwiązaniem są obniżone blaty z wolną przestrzenią pod spodem, co umożliwia podjechanie wózkiem. Ergonomiczne rozmieszczenie szafek i sprzętów AGD – np. ustawienie płyty grzewczej i zlewu blisko siebie – poprawia funkcjonalność i zmniejsza wysiłek podczas codziennych czynności. Sprzęty powinny być zamontowane tak, aby można było z nich korzystać z pozycji siedzącej. Wykończenie posadzki należy dobrać tak, by była antypoślizgowa, a jednocześnie łatwa w utrzymaniu czystości.

Łazienka to pomieszczenie kluczowe dla samodzielności, dlatego jej projektowanie i adaptacja wymagają szczególnej uwagi. Toaleta powinna być zaprojektowana tak, aby umożliwiała dostęp zarówno z boku, jak i z przodu, z zachowaniem odpowiedniej przestrzeni manewrowej. Drzwi do łazienki muszą mieć co najmniej 90 cm szerokości. Warto zadbać o ergonomiczne umywalki montowane na wysokości około 80–85 cm, które pozostawiają wolną przestrzeń pod spodem dla wózka. Dobrym rozwiązaniem są kabiny prysznicowe bezprogowe z odpływem liniowym oraz siedziska prysznicowe, które zwiększają bezpieczeństwo i wygodę użytkowników. Odpowiednio rozmieszczone poręcze i uchwyty poprawiają stabilność i wspierają samodzielność. 

Najlepsze rozwiązania to brodziki bezprogowe z odpływem liniowym i antypoślizgową posadzką przeznaczoną do stref mokrych. Armatura powinna być łatwa w obsłudze, a łazienka uzupełniona o specjalne uchwyty, które zwiększają bezpieczeństwo. Różnice poziomów między korytarzem a łazienką należy eliminować, a jeśli są konieczne – stosować łagodne najazdy. Dzięki temu osoby na wózku mogą swobodnie korzystać z przestrzeni i zachować maksymalny poziom komfortu.

Paragraf 81 Rozporządzenia - kabina natryskowa zamknięta, z urządzeniami przystosowanymi do korzystania przez osoby niepełnosprawne poruszające się na wózkach inwalidzkich, powinna mieć powierzchnię nie mniejszą niż 2,5 m2 i szerokość co najmniej 1,5 m oraz być wyposażona w urządzenia wspomagające, umożliwiające korzystanie z kabiny
Paragraf 86 Pomieszczenie higienicznosanitarne dla osób niepełnosprawnych
1) zapewnienie przestrzeni manewrowej o wymiarach co najmniej 1,5 x 1,5 m; 2) stosowanie w tych pomieszczeniach i na trasie dojazdu do nich drzwi bez progów; 3) zainstalowanie odpowiednio przystosowanej,  miski ustępowej i umywalki, 4) zainstalowanie uchwytów ułatwiających korzystanie z urządzeń.

Najlepszym rozwiązaniem jest lokalizacja sypialni na parterze, blisko łazienki, co minimalizuje dystanse i eliminuje bariery. Wokół łóżka należy pozostawić odpowiednią przestrzeń manewrową i zapewnić dostęp z obu stron. Szafy z drzwiami przesuwnymi ułatwiają obsługę osobom na wózku, a dodatkowe uchwyty przy łóżku lub meblach wspierają bezpieczeństwo i samodzielność. Podłoga powinna być wykończona materiałem antypoślizgowym i pozbawiona progów, co podnosi komfort codziennego użytkowania oraz bezpieczeństwo wszystkich domowników.

Dom bez schodów to rozwiązanie najbezpieczniejsze i najwygodniejsze. Dom parterowy eliminuje konieczność stosowania wind czy platform, a wszystkie pomieszczenia są łatwo dostępne dla osoby na wózku. Właściwie zaprojektowane otoczenie w domach wpływa pozytywnie na komfortowe korzystanie z przestrzeni.
W ofercie ARCHON+ znajduje się wiele projektów domów, które już na etapie koncepcji przewidują szerokie drzwi wejściowe (nawet 150 cm), korytarze o szerokości powyżej 150 cm oraz układ pomieszczeń bez zbędnych przeszkód. Dodatkowo każdy projekt można poddać modyfikacji podczas adaptacji, aby w pełni odpowiadał potrzebom wszystkich osób. 

Dom bez schodów to maksimum funkcjonalności i komfortowego korzystania dla potrzeb osób niepełnosprawnych. Rezygnacja z kondygnacji i minimalizacja różnic poziomów: zwiększa bezpieczeństwo (brak potknięć, brak wysokich progów), przyspiesza przemieszczanie się osoby na wózku i osób poruszających się z pomocą, podnosi poziom komfortu i wygody użytkowania na co dzień, obniża koszty eksploatacji (brak windy/platformy), ułatwia opiekę i reorganizację wnętrza w przyszłości.
Z zewnątrz podjazd dla niepełnosprawnych w domu jednorodzinnym i podjazd dla wózka inwalidzkiego zapewniają swobodny dostęp do drzwi wejściowych, tarasu i ogrodu. Wykończenie ciągów komunikacyjnych antypoślizgową powierzchnią oraz odpowiednie oświetlenie to detale, które najlepiej sprawdzą się w codziennym użytkowaniu osób w różnym wieku i o różnej sprawności, gwarantując wygodne korzystanie z przestrzeni mieszkalnej. 

W ofercie ARCHON+ dostępnych jest wiele rozwiązań projektowych przygotowanych z myślą o potrzebach osób z niepełnosprawnościami. Już na etapie koncepcji liczne projekty przewidują: szerokie drzwi wejściowe, co gwarantuje swobodny dostęp i wygodne manewrowanie osoby na wózku , korytarze ułatwiające mijanie i zawracanie, brak wysokich progów oraz ograniczenie różnic poziomów w strefie dziennej i komunikacji, wewnętrzną szerokość drzwi min. 90 cm jako standard dostępności. Co ważne, każde pomieszczenie można poddać na etapie adaptacji modyfikacjom, aby dostosować je do wymogów osób na wózkach: od zmian ustawienia ścian, przez toaletę dla niepełnosprawnych, optymalne wymiary i wyposażenie łazienki, po antypoślizgową powierzchnię i montaż uchwytów. Takie rozwiązania zapewniają wygodne korzystanie z przestrzeni mieszkalnych, podnosząc poziom komfortu i jakość życia osób z niepełnosprawnościami. W razie potrzeby architekt na etapie adaptacji uwzględni podjazd dla niepełnosprawnych w domu jednorodzinnym czy podjazd dla wózka inwalidzkiego, tak by dom był w pełni wolny od barier architektonicznych i odpowiadał na realne potrzeby osób.

Adaptacja projektu to obowiązkowy etap, w którym gotowy projekt domu zostaje dopasowany zarówno do warunków działki, jak i indywidualnych potrzeb przyszłych mieszkańców. To właśnie wtedy można wprowadzić zmiany ułatwiające funkcjonowanie osobom z niepełnosprawnościami i zadbać o pełną zgodność budynku z obowiązującymi przepisami. 

Adaptacja projektu to proces dostosowania go do warunków lokalnych oraz indywidualnych potrzeb mieszkańców, także osób niepełnosprawnych. Adaptacji dokonuje lokalny architekt – może on wprowadzić zmiany takie jak poszerzenie drzwi, likwidacja progów czy zmiana układu łazienki, co ma na celu zapewnienie komfortowego korzystania z przestrzeni oraz podniesienie komfortu i jakości życia mieszkańców. 

Współpraca z lokalnym architektem, który doskonale zna miejscowe przepisy oraz specyfikę techniczną działki, jest kluczowa dla sukcesu projektu inwestycyjnego. Jego znajomość lokalnego otoczenia ułatwia adaptację projektu, niezależnie od tego, czy dotyczy on domu parterowego, czy z poddaszem użytkowym. Taka współpraca pozwala na efektywne wprowadzenie rozwiązań, które zapewnią komfortowe i bezpieczne użytkowanie przestrzeni, szczególnie w przypadku dostosowania jej do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, na przykład poruszających się na wózku inwalidzkim.

Firma ARCHON+ oferuje klientom kompleksowe wsparcie na każdym etapie procesu wyboru i zakupu projektu. Doświadczeni doradcy projektowi są dostępni, aby bezpłatnie udzielić fachowej porady i pomóc w doborze projektu idealnie dopasowanego do lokalnych warunków działki oraz indywidualnych potrzeb inwestora. Klienci mogą skorzystać z konsultacji telefonicznych (od poniedziałku do piątku w godzinach 8:00–19:00 oraz w soboty od 9:00–13:00) lub za pośrednictwem czatu online, który jest dostępny w godzinach pracy biura. Dzięki takiemu wsparciu, proces wyboru projektu staje się prostszy i bardziej efektywny, co pozwala na bezproblemową realizację budowy wymarzonego domu.

Projektowanie domów i adaptacja do potrzeb osób z niepełnosprawnością ma duże znaczenie w architekturze. Dotyczy to zarówno różnych typów domów jednorodzinnych, gdzie adaptacja obejmuje m.in. likwidację barier architektonicznych i dostosowanie przestrzeni do indywidualnych potrzeb. Uniwersalne projektowanie pozwala eliminować bariery architektoniczne i tworzyć otoczenie, które zapewnia swobodny dostęp i bezpieczeństwo. Dzięki temu każdy dom może stać się miejscem naprawdę komfortowym – zarówno dla osoby niepełnosprawnej, jak i dla całej rodziny, podnosząc jakość życia wszystkich domowników. Sprawdź nasze porady i wskazówki dotyczące adaptacji oraz aranżacji otoczenia, aby zapewnić maksymalny komfort użytkowania.

Swobodna dostępność każdego z nas do zielonego parku miejskiego, ulubionej piekarni czy publicznej biblioteki wymaga wykonania bezpiecznych ciągów komunalizacyjnych i parkingów publicznych. Te rozwiązania powinny pozwalać zarówno osobom pełnosprawnym jak i z niepełnosprawnością, w możliwie samodzielny sposób, zaspokajania własnych potrzeb. Z tego powodu podstawowe znaczenie ma budowanie przyjaznej i dostępnej przestrzeni publicznej miasta, bez barier architektonicznych. Między innymi ulic z obniżonymi krążnikami, podniesionymi przejściami dla pieszych, sygnalizacją świetlną.   
 
Dla osób poruszających się samochodami - zagwarantowanie niezbędnej ilości miejsc postojowych dla osób z kartą na ogólnodostępnych parkingach. Miejscami postojowymi o wymiarach gwarantujących wygodne i bezpiecznie wyjście z samochodu. Zlokalizowanie takich miejsc w bezpośrednim sąsiedztwie wejść do budynków użyteczności publicznej.
Stwórzmy przestrzeń publiczną  tak aby była naszym wspólnym miejscem do życia.

Zgodnie z § 20 Rozporządzenia,
Stanowiska postojowe dla samochodów osobowych, z których korzystają wyłącznie osoby niepełnosprawne, w liczbie nie większej niż 6% ogólnej liczby stanowisk postojowych, jednak nie mniejszej niż 1, mogą być zbliżone bez ograniczeń do okien budynków. Miejsca te wymagają odpowiedniego oznakowania. 
Paragraf 21 Wymiary stanowisk postojowych dla samochodów osobowych w przypadku samochodów osobowych użytkowanych przez osoby niepełnosprawne -  szerokość 3,6 m i długość 5 m. W przypadku usytuowania tych miejsc postojowych wzdłuż jezdni,  powinny mieć wymiary wynoszące co najmniej - szerokość 3,6 m i długość 6 m .