Kierownik budowy – prawa, obowiązki i odpowiedzialność kierownika budowy

Budowa domu to duża inwestycja, która oprócz odpowiednich środków finansowych wymaga od Inwestora logistycznego przygotowania oraz przyswojenia sporej dawki wiedzy i informacji. Jak przygotować budowę, aby ta przebiegała sprawnie? Przed jej rozpoczęciem bardzo istotne jest zaplanowanie całego procesu budowy. To wieloetapowe przedsięwzięcie wymaga od Inwestora zabezpieczenia środków finansowych, zastanowienia się nad sposobem prowadzenia budowy, przygotowania harmonogramu budowy, znalezienia i zatrudnienia odpowiednich fachowców, czy zgromadzenia niezbędnych dokumentów. W budowie domu będą brać udział różni specjaliści, odpowiedzialni za poszczególne etapy w procesie budowy domu. Prawo budowlane określa także tak zwanych uczestników procesu budowlanego, którymi są: inwestor, projektant budynku, inspektor nadzoru inwestorskiego oraz kierownik budowy. Poznajmy charakterystykę tego zawodu. Kto może być kierownikiem budowy? Za co odpowiada kierownik budowy i ile kosztuje kierownik budowy? Zapraszamy do poniższego artykułu.

Każda budowa budynku mieszkalnego jednorodzinnego wymaga obecności kierownika budowy, a obowiązek jego zatrudnienia spoczywa na Inwestorze, który jest zobligowany do sporządzenia i podpisania z wybraną osobą stosownej umowy. Wymóg ten nie jest obowiązkowy w przypadku budowy jednorodzinnych budynków mieszkalnych o powierzchni zabudowy do 70 m2, o czym  piszemy w dalszej części artykułu. 

Inwestor, zatrudniając kierownika budowy, powinien zwrócić uwagę na jego doświadczenie w prowadzeniu budowy w technologii, w jakiej zamierza budować dom. Kierownik budowy jest uczestnikiem procesu budowlanego, a jego obowiązki określają przepisy Prawa budowlanego. Kierownik budowy musi posiadać uprawienia do sprawowania swojej funkcji samodzielnie. Jest więc osobą oceniającą zjawiska techniczne w procesie budowy, rozwiązującą zagadnienia architektoniczne, techniczne oraz techniczno-organizacyjne w tym procesie. Mówiąc najprościej, kierownik budowy zarządza procesem i pracami budowlanymi. Kontroluje prace i weryfikuje, czy są wykonane zgodnie z projektem, obowiązującymi przepisami oraz sztuką budowlaną, przy zachowaniu bezwzględnego bezpieczeństwa i z pełną odpowiedzialnością. Ponosi konsekwencje za powstałe błędy i nieprawidłowości na placu budowy oraz niewywiązywanie się ze swoich obowiązków.

Zobacz najciekawsze projekty domów!

---

---

Zobacz więcej projektów

Jaki jest zakres obowiązków kierownika budowy? Kierownik budowy rozpoczyna swoją pracę już na początku inwestycji i kontynuuje ją w trakcie trwania budowy aż do chwili jej zakończenia i zgłoszenia budynku do użytkowania lub złożenia zawiadomienia o zakończeniu budowy do właściwego nadzoru budowanego. 

Obowiązki kierownika budowy określa art. 22 Prawa budowlanego, który mówi, że do podstawowych obowiązków kierownika budowy należy:
„1) protokolarne przejęcie od inwestora i odpowiednie zabezpieczenie terenu budowy wraz ze znajdującymi się na nim obiektami budowlanymi, urządzeniami technicznymi i stałymi punktami osnowy geodezyjnej oraz podlegającymi ochronie elementami środowiska przyrodniczego i kulturowego;
2) prowadzenie dokumentacji budowy;
3) zapewnienie geodezyjnego wytyczenia obiektu oraz zorganizowanie budowy i kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem lub pozwoleniem na budowę, przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy;
3a) koordynowanie realizacji zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia:
a) przy opracowywaniu technicznych lub organizacyjnych założeń planowanych robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów, które mają być prowadzone jednocześnie lub kolejno,
b) przy planowaniu czasu wymaganego do zakończenia robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów;
3b) koordynowanie działań zapewniających przestrzeganie podczas wykonywania robót budowlanych zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zawartych w przepisach, o których mowa w art. 21a ust. 3, oraz w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia;
3c) wprowadzanie niezbędnych zmian w informacji, o której mowa w art. 20 ust. 1 pkt 1b, oraz w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, wynikających z postępu wykonywanych robót budowlanych;
3d) podejmowanie niezbędnych działań uniemożliwiających wstęp na budowę osobom nieupoważnionym;
3e) zapewnienie przy wykonywaniu robót budowlanych stosowania wyrobów, zgodnie z art. 10;
4) wstrzymanie robót budowlanych w przypadku stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia oraz bezzwłoczne zawiadomienie o tym właściwego organu;
5) zawiadomienie inwestora o wpisie do dziennika budowy dotyczącym wstrzymania robót budowlanych z powodu wykonywania ich niezgodnie z projektem;
6) realizacja zaleceń wpisanych do dziennika budowy;
7) zgłaszanie inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru wykonanych robót ulegających zakryciu bądź zanikających oraz zapewnienie dokonania wymaganych przepisami lub ustalonych w umowie prób i sprawdzeń instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych przed zgłoszeniem obiektu budowlanego do odbioru;
8) przygotowanie dokumentacji powykonawczej obiektu budowlanego;
9) zgłoszenie obiektu budowlanego do odbioru odpowiednim wpisem do dziennika budowy oraz uczestniczenie w czynnościach odbioru i zapewnienie usunięcia stwierdzonych wad, a także przekazanie inwestorowi oświadczenia, o którym mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2.”

W art. 21a. dotyczącym planu bezpieczeństwa na budowie, w pkt. 1 znajduje się zapis w odniesieniu do informacji z art.20 ust. 1 pkt 1b, o tym, że kierownik budowy ma obowiązek „sporządzić lub zapewnić sporządzenie, przed rozpoczęciem budowy, planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, uwzględniając specyfikę obiektu budowlanego i warunki prowadzenia robót budowlanych, w tym planowane jednoczesne prowadzenie robót budowlanych i produkcji przemysłowej.

1a. Plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie sporządza się, jeżeli:
1) w trakcie budowy wykonywany będzie przynajmniej jeden z rodzajów robót budowlanych wymienionych w ust. 2 lub
2) przewidywane roboty budowlane mają trwać dłużej niż 30 dni roboczych i jednocześnie będzie przy nich zatrudnionych co najmniej 20 pracowników lub pracochłonność planowanych robót będzie przekraczać 500 osobodni.
2. W planie, o którym mowa w ust. 1, należy uwzględnić specyfikę następujących rodzajów robót budowlanych:
1) których charakter, organizacja lub miejsce prowadzenia stwarza szczególnie wysokie ryzyko powstania zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi, a w szczególności przysypania ziemią lub upadku z wysokości;
2) przy prowadzeniu których występują działania substancji chemicznych lub czynników biologicznych zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu ludzi;
3) stwarzających zagrożenie promieniowaniem jonizującym;
4) prowadzonych w pobliżu linii wysokiego napięcia lub czynnych linii komunikacyjnych;
5) stwarzających ryzyko utonięcia pracowników;
6) prowadzonych w studniach, pod ziemią i w tunelach;
7) wykonywanych przez kierujących pojazdami zasilanymi z linii napowietrznych;
8) wykonywanych w kesonach, z atmosferą wytwarzaną ze sprężonego powietrza;
9) wymagających użycia materiałów wybuchowych;
10) prowadzonych przy montażu i demontażu ciężkich elementów prefabrykowanych".

Zgodnie z art. 23. Uprawnienia kierownika budowy - „kierownik budowy ma prawo występowania do inwestora o zmiany w rozwiązaniach projektowych, jeżeli są one uzasadnione koniecznością zwiększenia bezpieczeństwa realizacji robót budowlanych lub usprawnienia procesu budowy oraz do ustosunkowania się w dzienniku budowy do zaleceń w nim zawartych”.

Kierownik budowy to osoba, która powinna być w stałym kontakcie z Inwestorem, dbając o bezpieczeństwo budowy jego domu zgodne z zasadami oraz zapisami Prawa budowlanego. Inwestor ma obowiązek przekazać plac budowy wybranemu kierownikowi budowy oraz podpisać z nim stosowną umowę, w której zawarte będą między innymi zapisy dotyczące odpowiedzialności kierownika budowy na czas trwania procesu budowy domu. Odpowiedzialność kierownika budowy można podzielić na deliktową, czyli taką, gdy jest on niewinny, ale odpowiedzialny za daną sytuację, oraz kontraktową, czyli wynikającą z nienależytego wykonania warunków umowy zawartej z Inwestorem. Kierownik budowy ponosi odpowiedzialność za wszelkie szkody, które będą miały miejsce na terenie budowy na zasadach ogólnych, co oznacza, że Inwestor w chwili zauważonych nieprawidłowości musi udowodnić, że powstały one na skutek niedopełnienia swoich obowiązków przez kierownika budowy. Kierownik budowy ponosi również odpowiedzialność prawną wynikającą z przepisów Prawa budowlanego, cywilnego i karnego.

Jednym z częstych przypadków występujących w trakcie budowy budynku jest konieczność dokonania zmian w stosunku do zatwierdzonego projektu budowlanego. Zmiany mogą wynikać m.in. z nowych oczekiwań Inwestora. Wprowadzenie zmian bez odpowiedniej decyzji projektanta może powodować problemy na etapie zgłoszenia zakończenia budowy lub właściwej zgody na użytkowanie. W takim przypadku pełną odpowiedzialność za taką sytuację ponosi kierownik budowy. 

Podkreślić należy, że wprowadzenie zmian w trakcie budowy możliwe jest po pełnej akceptacji projektanta i wskazaniu przez niego trybu ich wprowadzenia – wpisem do dziennika budowy lub zatwierdzeniem projektu zamiennego przez właściwe Starostwo Powiatowe. Tryb wprowadzenia zmian zależny od ich kwalifikacji – czy są to zmiany istotne, czy nieistotne, w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego.

Szczegółowe informacje, dotyczące niezbędnego wykształcenia w zakresie pełnienia funkcji kierownika budowy określa Rozporządzenie Ministra Inwestycji i Rozwoju z dnia 29 kwietnia 2019 r. w sprawie przygotowania zawodowego do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie.  Kierowanie  budową lub innymi robotami budowlanymi mogą wykonywać osoby posiadające odpowiednie wykształcenie techniczne i praktykę zawodową, dostosowane do rodzaju, stopnia skomplikowania działalności i innych wymagań związanych z wykonywaną funkcją, stwierdzone w uprawnieniach budowlanych.  

Kierownikiem budowy (kierowanie robotami budowlanymi bez ograniczeń) może zostać osoba, która ukończyła odpowiednie studia - drugiego lub pierwszego stopnia w kierunku w zakresie budownictwa. Określono to w załączniku nr 2 do rozporządzenia – specjalność uprawnień budowlanych w zależności od kierunków studiów odpowiednich lub pokrewnych. I tak uprawnienia konstrukcyjno-budowlane — kierunek studiów w zakresie budownictwa. Następnie po skończonych studiach osoba ta zobowiązana jest odbyć odpowiednio półtoraroczną lub trzyletnią praktykę na budowie, gdzie pod nadzorem osoby z uprawnieniami budowlanymi pełniła funkcje techniczne. Po upływie wspominanego czasu osoba ubiegająca się o zostanie kierownikiem budowy musi postarać się o uzyskanie uprawnień budowlanych. Osoby, które ukończyły studia magisterskie, mogą ubiegać się o uprawnienia nieograniczone, a kandydat, który ukończył studia w stopniu inżyniera, może ubiegać się o ograniczone uprawnienia budowlane. Aby kandydat na kierownika budowy uzyskał uprawnienia, musi skompletować niezbędne dokumenty potwierdzające ukończony, zgodny z wymaganiami kierunek studiów oraz odbyte praktyki, a następnie przystąpić do ustnej i pisemnej części egzaminu. Po jego zaliczeniu kandydat na podstawie decyzji administracyjnej otrzymuje uprawnienia budowlane i zostaje wpisany do rejestru osób, posiadających uprawnienia prowadzonego przez Główny Urząd Nadzoru Budowlanego. Kierownik budowy może pełnić samodzielną funkcję techniczną dopiero po wpisie na listę członków właściwego samorządu zawodowego, po opłaceniu składek członkowskich i wymaganego ubezpieczenia OC.

Inwestor może zmienić kierownika budowy na każdym etapie jej trwania. Aby tego dokonać, należy przypilnować niezbędnych formalności. Inwestor powinien dołączyć do dokumentacji budowy informację o zmianie kierownika budowy oraz oświadczenie o przejęciu funkcji przez nową osobę. Obecny kierownik budowy musi w związku z tym wpisać do dziennika budowy datę zakończenia swojej pracy na danej budowie, podczas gdy nowy kierownik budowy wpisuje datę przejęcia wszystkich obowiązków dotyczących pełnionej przez niego funkcji na danej budowie.

W przepisach Prawa budowlanego nie ma zapisu, dotyczącego wymogu zatrudnianie inspektora nadzoru inwestorskiego podczas budowy domu jednorodzinnego. Warto jednak znać jego obowiązki, aby móc świadomie zdecydować o jego ewentualnym zatrudnieniu podczas realizacji własnej inwestycji. Na placu budowy musi być zatrudniony kierownik budowy, który będzie kierować pracami budowlanymi. Wyjątkiem są budynki, dla których ustanowienie kierownika budowy nie jest wymagane, a obowiązki kierownika budowy przejmuje Inwestor.

Inspektor nadzoru inwestorskiego z kolei ma za zadanie dbać o wysoką jakość wykonywanych prac przez zatrudnione ekipy budowlane oraz reprezentować inwestora i jego interesy w kontakcie z wykonawcami. Takiego obowiązku nie posiada kierownik budowy. Inspektor zatrudniony przez Inwestora sprawdza jakość wykonywanej pracy, jej zgodność z przepisami Prawa budowlanego oraz projektem domu. W szczególności do jego obowiązków określonych w Prawie budowlanym należy:
- sprawowanie kontroli nad realizacją z projektem, pozwoleniem na budowę, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej,
- sprawdzenie jakości wykonanych robót,
- uczestnictwo w odbiorach technicznych, przekazaniu obiektu do użytkowania.

Inspektor nadzoru może wydawać polecenia kierownikowi budowy, żądać poprawienia prac, a nawet zatrzymać budowę. Każda taka ewentualność powinna zostać udokumentowana wpisem do dziennika budowy. Warto wiedzieć, że prawo budowlane mówi o zakazie łączenia funkcji inspektora nadzoru inwestorskiego i kierownika budowy.

Kierownik budowy i kierownik robót to dwie różne funkcje. O ile kierownik budowy kieruje procesem budowy w całości, o tyle kierownik robót budowlanych kieruje jej fragmentem, realizując zadania, co do których kierownik budowy nie ma uprawnień zawodowych. Kierownik robót budowlanych odpowiada tylko za pracę wykonaną w zakresie swoich uprawnień zawodowych i ponosi za nią odpowiedzialność zawodową. Obowiązkiem kierownika budowy jest zgłoszenie do właściwego organu faktu objętej przez kierownika robót budowlanych funkcji.

Odpowiedzialnością Inwestora inwestycji jest znalezienie i zatrudnienie kierownika budowy. Na co zwrócić uwagę przed podjęciem decyzji i podpisaniem umowy z wybranym kandydatem? Rzeczą, którą należy sprawdzić to przynależność danej osoby do Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa, doświadczenie i wiedza dotyczące technologii, w jakiej budowany będzie dom Inwestora oraz dyspozycyjność danej osoby. Zdarza się czasem, że kierownik budowy ma pod swoją opieką kilka inwestycji, co zwykle skutkuje rzadszymi wizytami, a tym samym mniej rzetelną kontrolą budowy. Warto też zastanowić się przed zatrudnieniem kierownika budowy związanego z wykonawcami na danej inwestycji. Może, ale nie musi to skutkować większą pobłażliwością w zakresie wykonywanych przez nic prac. Jak znaleźć dobrego kierownika budowy? Gdzie szukać? Zacząć można od kontaktu z architektem lub biurem projektowym, które projektowało dom Inwestora. Mając doświadczenie architektoniczne oraz bieżącą wiedzę na rynku budowlanym, często mogą oni znać odpowiednią osobę i mogą ją polecić. Warto też szukać w kręgu rodziny i znajomych, jeśli mają doświadczenie w zakresie budowy domu lub znają kogoś, kto takie posiada. Kiedy Inwestor zdecyduje się już na zatrudnienie konkretnej osoby, ważne jest spisanie szczegółowej umowy, dotyczącej praw i obowiązków. Takie podejście do sprawy ułatwi prowadzenie budowy i będzie bezpieczne oraz komfortowe dla wszystkich stron.

Zatrudnienie kierownika budowy jest obowiązkiem Inwestora i dotyczy każdej budowy domu jednorodzinnego. Kierownik budowy pełni swoją funkcję na każdym etapie trwania inwestycji, aż do momentu oddania domu do użytkowania. Jedynym wyjątkiem od tej reguły jest budowa domu bez pozwolenia na budowę, która jest możliwa w przypadku jednorodzinnych budynków mieszkalnych o powierzchni zabudowy do 70 m2. W tym przypadku zatrudnienie kierownika budowy nie jest konieczne, ale jednak i tu warto tę kwestię przemyśleć. W przypadku niezatrudnienia kierownika budowy domu do 70 m2 zabudowy cała odpowiedzialność za plac budowy, proces powstawania domu i jego zgodność z projektem spoczywa na Inwestorze. Cena, jaką Inwestor zapłaci zatrudnionemu kierownikowi budowy, nie jest stała, a uzależniona od kilku czynników. Na koszt zatrudnienia kierownika budowy składa się doświadczenie kierownika budowy, opinie i referencje, wielkość oraz stopień skomplikowania inwestycji oraz region kraju. Na jej wpływ mają też wszystkie indywidualne, dodatkowe ustalenia między Inwestorem a kierownikiem budowy.